Selección del concurso de relatos en euskera

Un centenar de historias participan en nuestro concurso de relatos en euskera, patrocinado por Iberdrola, dotado con 3.000 euros en premios y que cuenta con un jurado formado por Ana Malagón, Iban Zaldua, June Fernández, Katixa Agirre, Ander Izagirre, Jon Kortazar y Mikel Urkiaga. Este jueves, 14 de diciembre, anunciaremos el nombre del ganador y el finalista. Y aquí puedes leer la selección de diez relatos que optan a los premios.

Para participar era preciso escribir una relato breve en euskera, entre 100 caracteres y 1.000 palabras, en internet, mediante una entrada en un blog, una anotación en Facebook o un tuit en Twitter. Una vez los concursantes hubieran publicado el texto en su blog, Facebook o Twitter, tenían que inscribirse registrándose en el Foro de Iberdrola en Zenda en el apartado foro.zendalibros.com/forums/topic/concurso-de-historias-en-euskera-en-zenda. Además, podían difundir su anotación en las redes sociales (Facebook o Twitter) mediante la etiqueta #ZendaIpuinak.

El primer premio está dotado con 2.000 €. El premio para el otro texto finalista es de 1.000 €.

El orden de esta selección es aleatorio. Bajo estas líneas reproducimos las diez historias seleccionadas.

GARBITEGIA
Autor: GOI TIZEN

Duela gutxi garbitegi bat ireki zuten aurreko eraikinaren etxepean. Hasieran zentzugabea iritzi nion halako negozio bat abian jartzeari, ergelkeria kasik. Izan ere, deserosoa da zikindutako arropa, izara eta sukaldeko trapuekin kalera egitea, zer eta, itxoiten egon ondoren, etxera berriz igotzeko, guztia lisatzeko betekizuna buruan biraka daukazularik. Are, gurea bezalako hiri txikiak ez du pelikula amerikarretan agertzen diren garbitegi horien beharrik, auzoa ez da Brooklyn, pentsatzen nuen nire kautarako, jabeak lokala itxi eta garbigailuekin beste nonbaitera alde egiteko egunak zenbatzen nituen bitartean.
Bada, beste hainbatetan bezala, oker nenbilen. Ez negozioak lehenengo minututik sekulako arrakasta erdietsi zuelako, halakorik ez baitzen jazo, jakina, baizik eta bazuelako zabalik mantentzeko nahikoa mugimendua. Antza denez, egunetako izerdi metatua kanpoan garbitzeko premian genbiltzan auzoan, ni artean jabetu gabe. Erresistentzia ideologikoa izango zen akaso, edo gauzak ezagutu ditugun moduan mantentzeko grina atabikoa.
Sukaldeko leihotik auzokideen harat-honat motela nekusan eta, garbitegiko beirate zabalari esker, banekien nor sartzen zen bertara, supermerkatuko poltsa berrerabilgarriak kulero, fraka eta alkandoraz lepo. Bazen adineko andraren bat edo beste, garbitegiraino tirrika-tarraka hurbiltzen zirenak, baita auzoan habia egindako artista gazte zenbait halaber. Bigarrenean bizi den Karmenen semea ere han eserita ikusten nuen askotan, zirkinik egin gabe garbigailuaren danborrari adi-adi beha. Eskizofreniak jota dago gaixoa eta botikek pott eginda uzten dute usu.
Alabaina, emakume afrikarrak, izan marokoar, nigeriar nahiz kamerundar, ziren bezerorik leialenak. Lokal barruko aulkietan orduak ematen zituzten, makinek beren arropa koloretsuak garbirik noiz itzuliko zain, imintzioz lagunduriko eztabaida ozenetan katramilaturik egun bat, hurrengoa eta hurrena.
Uste baino lehen, nire buruari zerbait promes egiten diodan orotan bezala, hitza jaten amaitu nuen, edo berdina dena, garbitegia zapaltzen. Hainbat faktorek bultzatu ninduten horretara baina horiek zerrendatzea desenkusa merkeetan galtzea bezalakoa litzateke: urrikalkorra eta alferrikakoa.
Insomnio gau batez izan zen. Garbitegiaren neoizko argiek aldizkako deiak bidaltzen zizkidaten sukaldeko leihoraino eta, loezinak nazkatuta, hiru astetan aldatu gabeko izarak eta logelako izkina batean metaturiko galtzontzillo eta galtzerdiak plastikozko poltsa zuri batean sartu eta kaleruntz egin nuen gehiegi pentsatu barik. Goizeko ordu txikiak izan arren, garbitegia irekita zegoen. Atoan ulertu nuen negozioaren indargunea: hogeita lau orduz irekita egon zitekeen, eta onena, ezein langileren beharrik gabe, ez bazen aldian-aldian mantentze-lanetan jardungo zen norbait. Bisnes handiago baten azkenaurreko katebegi hura ireki zuena ni baino azkarragoa zen inondik inora.
Lokal hustuan sartu nintzen, txanponak eskuan. Garbigailua martxan jarri, freskagarri-makinatik lata bat te hotz atera eta aulkian eseri, dena bat. Karmenen semearekin oroitu nintzen orduan. Makinaren mugimendu biribilak lasaigarriak ziren oso; ura eta xaboia nahasterakoan sortzen zen aparra ikusteak haurtzarora eraman ninduen atzera. Ene begien aurrean nituen, hartara, igande arratsez gobada egiten zuen gure amaren irudia, galtzerdi bustien dantza eroa, bizilagun eskizofrenikoa eta Stephen Frears-en filme hartako hooligan hura. Beiratearen bestaldean, gainera, gautxorien ibilera nuen entretenimendu.
Auzo bitxia da gurea, “poliedrikoa” udalak plazaratu gida turistikoaren arabera. Kanpotarrak ez izutzeko moduko eufemismoa, «gay friendly» edo «multietnikoa» bezainbat. Etiketek diotena baino gehiago izanagatik, auzoa halakoxea ere bada. Gauez batez ere, farolen argipean era guztietako jendea elkartzen baita bazterrotan, izan astegun buruzuri zein larunbat ilunabar. Horregatik nengoen hain liluratuta garbitegitik ikus nezakeenarekin: gizon bat adinean sartutako puta batekin prezioa adostu nahirik, arestian haxixa saltzen ibilitako bi magrebtar udaltzainekin berbetan eta kebab bana jaten ziharduen bikote gaztea, denak pasatu ziren denbora gutxian ene aurretik, telebistan legez. Akaso txoko honetan eseri eta ikusitakoarekin eleberriren bat ondu nezake, etorri zitzaidan burura.
Tea agortu nuenerako, mozkorren txanda iritsi zen. Bi kale gorago dagoen bebarrutik botako zituzten ziurrenik. Mikel zebilen haien artean, aspaldiko ezaguna izan arren lagun minek duten estatusera egundo iritsiko ez dena. Garbitegi barruan ikusi ninduenean, parranda-kideengandik zertxobait urrundu eta beiratearen beste aldetik txorakeriak egiteari lotu zitzaion. Sudurra jarri zuen kristalaren kontra aurrena, ezker masaila eta burua ondoren, eskuak eta gorputz osoa azkenik, leihoaren aurka kolpea hartu izan balu bezala.
-Garbigailua izorratu al zaik ala? – galdegin zidan sartzerakoan, alkohol kiratsa airean zintzilikatuz.
-Ez.
-Hara… – eta pentsakor geratu zen, egin gabe neraman bizarrari begira, zigarreta bat liatzeari ekiten zion bitartean.
-Parrandan al habil? – galdetu nion isiltasuna etetearren, baina hasperen ahul bat baino ez nuen jaso erantzun modura. Begibistakoa zen, eta mozkorregi zihoan gainera.
-Eiderrek berriz utzi hau ala? – bota zuen bat-batean.
-Bai.
-Ez al din itzultzeko asmorik?
-Ez zirudik.
Mutu geratu zen, informazio guztia prozesatzea eta zigarretari azken ukitua ematea bateraezinak bailiran. Auskalo zerbait sakona gaineratu nahi zuen, une hartan agertu baitzitzaizkion gau hartako lagunetako bi, haiekin itzultzeko eskatuz. «Zaindu» mehe bat, besterik ez zitzaion atera parrandan jarraitu aurretik. Gutxira, lokal txiki hartatik bueltaka nenbilela, garbigailuak doinutxo bat jaulki zuen. Atetxoa ireki eta, aurreikusi ez bezala, galtzerdi eta izarak siku zeuden. Hezetasunik gabe, egurastuta.

***

MOZORROAK
Autor: IÑIGO LEGORBURU

Aspaldi batean, senideok festa seriotasunez hartzen genuenean, zuk festari jai emateko ohitura hartu zenuen. Bazkalosteko gure euforiazko olatuaren gainean, zure seriotasunak ere aparraldia bizitzen zuen, eta gure pozezko olatuaren bitsa, zuri hitsa gertatzen zitzaizun.
Gu mozorrotu eta zu, zomorrotu egiten zinelako, osaba. Eserialdi haiek, diziplinaren habeak zutik jartzeko baliatzen zenituen. “Formalidadea!!” eskatzen, uneoro formak galtzen zenituen eta haserraldi guzti haiek, poliedrikoak izan arren; finean aurpegi bakarra erakusten ziguten: zurea.
Gu haur moko batzuk izanik, zure beroaldi gartsuak otzanak iruditzen zitzaizkigun eta halakoetan, guk gure heldutasun osoz jokatzen genuen, hankak lurrean gehiegi finkatzeak sortzen zigun bertigoa uxatuz eta are eta umeago portatuz. Eta azkenik, mahaiaren beste aldeko tertulien lubakian gotortuta zeuden gure aita-amek, berriro guraso bihurtu nahi izaten zenituen. Haiek ordea, gu-tartuak amaitzen zuten, iskanbila haien erdian konplize isil modura.
Mozorro haien atzean, gu garden bat ezkutatzen zen zalantzarik gabe: beste pertsonaia batean bilakatzen ginen, benetan ginen ume mokoak izateari utzi gabe. Agian, horregatik bukatzen genuen mokoka zurekin.
Gero ordea, gaixotasun isila etorri zitzaizun txilioka; eta kimioak biluztasunez mozorrotu zintuen. Eta handik aurrera, pozezko negarretan ikusi zintugun denok biltzen ginen bakoitzean, gu elkartu soilik egiten ginelako… baina zuk, bizitzari batuta jarraitzen zenuela ospatzen zenuelako. Denbora, garai batean ordu, egun eta hilabeteetan neurtzen zenuen hura, tempo-a izatera pasa zen, zure goranzko eta beheranzko osasunaldiek baldintzatzen zuten zure barne-giroa; kanpoko tenperaturaren hotz-beroak ahantzita.
Neguko gabonetako ospakizunetan, zure burua udaberritzen duzu urtero. Eta ximeltasunaren loraldia behin eta berriz ekidin ahala, zure bizitzeko ahala gero eta handiagoa da. Zu berriz bizitzen hastearekin, gu biziberritu gaituzulako. Eta orain, hauskortasun sendo baten jabe zarelako.
Postre osteko mahai-jokoetan, kartak hankaz gora jarri eta buruz behera soilik ulertu litezkeen gauzei egiten diezu barre: Herioren karta eskura izatetik, zuk duzulako orain Herio eskutik. Sekula aurrez-aurre ikusi izan gabe ere, begitandu izan zaizulako bere modura, zuri begirik kendu gabe egon denetan. Bizitza ospatzea, Heriori ospa egiteko modu bat da, antza. Eta bizimina ospetzea, pertsona hauspotzeko aitzakia ederra, itotasuna arnastu ez dezagun. Familiarekin senidetu zara, noizbait.
Bazkalostetan, zu zara orain lehena mozorrotzen. Baina jada, ez zara zomorro.
Orain, gu tentatzen aritzen zara xomorro xomorro.

*** 

ANTZU
Autor: ARNAITZ BERGARETXE

Aizpitarte, azken izotzaldiaren amaieran.
–Ama! Antzu umea egiten hasi da!
Ama eta Otsoko kobazulora itzuli ziren, Amon eta Otzan zeuden txokora. Otzan, Amaren alaba eta Otsokoren arreba, haurdun zegoen eta umaminetan hasi orduko amari dei egitera bidali zuen Amonek Otsoko, Otzanek lehen ere galduak baitzituen zenbait ume. Horregatik deitzen zioten Antzu, Otzan neska gazteari, umerik izan ezin zuelako.
–Oraindik ilargi bat geratzen zaio, ordea –esan zion Amak Amoni, iraz eta larruz egindako ohantzean aieneka zegoen neskari begira. Haitzuloaren sarrerako suak, Amonen begi lausotuak argitu zituen burua altxa zuenean.
–Otzan ez dun besteok bezalakoa –esan zuen Amonek–. Ezin dizkin umeak barruan eduki.
–Baina orduan galdu egingo al du berriz ere?
Amonek Otzanen sabel gainean jarri zuen esku bat. Bestea, berriz, izerdiz diz-diz egiten zuen kopetean jarri zion.
–Uste dinat oraingoan atera daitekela, baina azkar lan egin behar dinagu –esan zuen Amonek zutituz.
–Baina zer egin dezakegu, bada? Zain egoteaz gain?
–Hi hemen geratuko haiz Otzani laguntzen. Nik lan egin behar dinat. Eta Otsokok lagundu behar zidan.
–Zer egingo duzu, Amon?
–Badakin zer egiten dinen Otsok, nere semeak, hire gizonak, ehizera joan aurretik? Haitzuloaren barruan orduak pasatzen ditinanean?
–Bai. Animaliak marrazten ditu, ehiza ona izan dadin.
–Halaxe dun. Otsoko! Hoa ur bila, Otzanek beharko dik eta.
Mutikoa lurrezko ontzi bat hartu eta ziztuan atera zen haitzulotik. Amon bere ohantzea zuen tokira abiatu zen:
–Guk ere marrazki bat egin behar dinagu, bada.
Larru zati bat atera eta Otsok gordeta zeuzkan ontzitxo batzuk jarri zituen bertan. Otsoko urarekin itzuli zen.
–Eraman amari –esan zion Amonek– eta gero gerturatu egur mordoska bat. Su eder bat behar dik piztirik sar ez dadin.
Mutikoak haitzuloaren beste aldetik besakada bat egur ekarri eta sutondoan utzi zuen. Sua bizitzeko dozena erdi bat adar bota zizkion eta Amonen aginduetara jarri zen berriz ere.
Amonek larru zatia eta Otsoren ontziekin fardel bat osatua zuen eta Otsokori eman zion.
–Hartu hau kontuz eta bota gabe.
Otsokok haurra balitz bezala besoetan hartu zuen fardela eta Ama eta Otzanengana gerturatu zen. Otzanen aieneak lehen baino ozenagoak ziren eta Amak pikotxean jartzen lagundu zion. Bitartean Amonek gantzez betetako ontzi batean gar bat hartu zuen eta haitzuloaren goikaldeko tximinietako baterantz abiatu zen.
–Goazemak, Otsoko.
Biak kontuz-kontuz tximinia irristakorrean gora abiatu ziren. Amon aurretik argiarekin eta Otsoko atzetik fardelarekin. Aurrean paretetako hezetasunak Amonek zeraman garraren argia isladatzen zuen eta atzetik Otsokori bere arrebaren intziriak iristen zitzaizkion, gero eta urrunago, baina baita gero eta lazgarriago ere. Tximinia estutzen zihoan heinean Amoni gero eta gehiago kostatzen zitzaion aurrera egitea. Ezin zuten lau hanketan gehiago aurrera egin. Etzan beharra zuten.
–Lagundu egin behar didak Otsoko. Hire eskubian txoko bat zegok. Utzi fardela bertan eta lagundu neri. Bultz egin behar diak tarte hau pasatzeko.
Esan bezala egin zuen Otsokok eta bere laguntzaz Amonek tarte estua pasa zuen eta haitzulo berri zabalago batera iritsi zen. Otsoko atzera itzuli zen fardelaren bila eta bera, hain txikia izanik, aisa pasa zen estugunetik. Beste aldean Amon zutik zegoen bere zain.
Haitzulo berri hark hiruki itxura zuen. Alde batean zaldi batzuk zeuden marraztuta eta bi gizonen irudiak haien atzean. Hirukiaren beste bi aldeetatik tximinia ban abiatzen ziren. Batean Otsoko bera ere nekez kabituko zen, Bestean sartu zen Amon, Otsoko, fardela hartuta, atzetik zuela. Tximinia tentea zen eta igotzeko maila batzuk zeuden harrian landuak. Hiru bat gizonen altueraraino iritsi ziren eta han gela bat topatu zuten. Amonek zeraman garraren argitan, paretetan bisonte eta zaldiak azaldu ziren: marraztuak batzuk, zizelkatuak beste batzuk, harriak berak zituen formak erabiliaz egidakoak besteak. Garra, lurretik gora zetorren harrizko tantai baten gainean utzi zuen Amonek. Haren dantzak irudiak ere dantzarazi egiten zituen eta Otsokori bizirik zeudela iruditu zitzaion, mugitzen ari zirela.
Amon horma aztertzen hasi zen eta bisonte handienaren eskubi aldean topatu zuen bilaka zebilena. Arrautza tankerako bi tontor topatu zituen paretean. Bat Otsoko bera adinakoa zen. Bestea berriz, aurrekoaren erdia. Bietatik haundiena aukeratu zuen Amonek:
–Honekintxe egingo diagu.
Otsokoren eskuetatik fardela hartu eta, desegin ondoren, bertako ontziak antolatzen hasi zen. Kolore ezberdinetako margoak zeuden ontzi haietan. Behatzekin margo gorria hartu eta tontorraren ingurua gorriz margotu zuen. Ondoren margo beltzarekin ile moduko batzuk marraztu zituen tontorraren inguruan. Eta azkenik, margo marroiarekin, tontorraren azpiko aldean, marrazten ari zen alu erraldoiaren sarrera osatu zuen, Otsokoren begiradapean.
Tximinian gora Otzanen garrasi itzalia iritsi zitzaien.
–Itzuli egin behar diagu –esan zion Amonek Otsokori–. Hi aurretik oraingoan. Eta ez geratu nere zai. Ilunpean moldatuko haiz, ezta?
Baietz egin zuen buruarekin Otsokok. Eta tximinian behera ezkutatu zen. Amonek sakon arnas hartu zuen eta bere atzetik abiatu zen, argia hartuta.
Otsoko haitzulo nagusira iritsi zenean, Ama eta Otzan honek besoetan zuen haur jaio berriari ikusi zituen. Baita haitzuloaren sarreran bi begi pareren distira ere. Sutatik adar bat hartu eta piztia parea aizkatu ondoren egur gehiago bota zuen sutara, honek berriz ere indarra har zezan. Amak esker oneko begirada bat bota zion.
–Nere mutikoa –esan zuen ahopean.
Amon haitzuloan arnasestuka azaldu zen unean, Otzanek Amari eman zion haurra eta beste garrasi batekin pikotxean jarri zen berriz ere.
–Beste bat dator! –esan zuen Amonek–. Hoa, Otsoko, hoa! Beste alu bat marraztu behar duk! Tontor txikian! Ulertu al duk?
Baietz egin zuen Otsokok buruarekin. Amonen argia hartu eta tximinian gora joan zen ziztuan.
–Korri, mutikoa! –oihu egin zion Amonek, haurraren negarrak eta Otzanen garrasien gainetik.
Berehala utzi zuen atzean zaldiak eta bi gizonen ganbara eta bigarren tximinian gora margoen gelara iritsi zen. Otsoren margoak han zeuden oraindik lurrean Amonek utzi bezala. Tontor txikia topatu zuen eta Amoni ikusi bezala bigarren alu eder bat marraztu zuen. Amonena baino txikiagoa, baina alua azken batean. Bukatu zuen unean, berriz ere Otzanen garrasi bat iritsi zitzaion tximinian gora.
Ontziak berriz ere larruzko fardelean sartu, argia hartu eta haitzulo nagusira joan zen bueltan, bere lanari azken begirada bat bota ondoren.
Ama eta Otzanek ume bana zuten besoetan: mutikoa Amak eta neska Otzanek. Zanga-zanga bularra hartzen ari zen neska. Denak pozik zeuden irrifarrez. Amonek musu bat eman zion Otsokori buruan. Kobazulotik kanpora gaua nagusi zen. Otso baten ulua entzun zen eta Otsoko berriz ere sua bizitzera joan zen. Atzera arrebari begiratu zion. Otzan ez zen gehiago Antzu.

***

KROKODILOKIA
Autor: KROKODILOKI

1.-“Bateman Islanden jaso ditut. Hogei mutil tantai. Beste hiru baporek behar lukete hauen atzetik, beste horrenbesterekin. Hangoa ei nuela birraitona edo eta ni bidaltzea deliberatu dute, hobeki konponduko garelakoan. Ofizial agure batek murduskatzen du frantses apur bat, bion erdi-frantsesean moldatuko gara. Berrien zain, Kathleen maitea. Nathaniel.” 1861/4/24
2.-“Ez dira baporeak ageri. Gazte hauei begira pasatzen ditut orduak. Erritu katolikoak diziplinatzen ditu, horren baitara antolatzen dira, dute eguna ordenatzen. Erabakitasun berarekin errezatzen dute arrosarioa eta pikatzen baioneta. Eurekin ekarri dute euren jana. Baba-poltsatik bakoitzak eskukada hartu eta botatzen dute eltzera. Ahurrarekin gopor zergatik ez duten egiten galdetu diot agureari. Ahurra lurrera begira gutxiago hartzen dela egin dit irrifar. Ardi-txarki lehor bat nahastatzen diote. Esklabu jan horrekin bizi dira.” 1861/5/8
3.-“Yturrioz, agurearen deitura. Mendeko gerra guztietan zaildua. Bere lurrekoak eginik Montevideon ibilia da Oriberekin, Brasilen gero, Mejiarekin Mexikon, erdi-ihesean honaino. Han elkartu zaizkio gazteak. Ilunagoak espero nituela aipatu diot. Irribarretsu jarri du hatza mapa zarpail batean. Lehendik ere ez omen gaudela muturbeltzen faltan ulertu diot. Frantsesak direla beraz, aiazi diot, birraitona bezala. ‘Mais non! Nous sommes Espagnols!’ jardetsi dit. Euren jatorria behintzat ezagutuko dutela, nire konfiantza botoa.” 1861/5/13
4.-“Gauden leku honek izenik balu, Kathleen maitea, esango nizuke. Atchafalayan gora egin dugu, Brashear City inguratuz. Ez ziren baporeak ageri. Taylorrek gorantz egiteko agindu du, New Orleansen beharko gaituzte akaso. Iheslarien igarabide hau zainduko dugu. Yturriozek ez duela azalpenik behar esan dit, ni nagoela buru. Badaki euren presentzia sinbolikoa dela, baporeak iritsi balira ez zen egoera asko aldatuko. Nire buruzagiek ere ez dute prestutasun berezirik erakutsi. Diplomazia kontua da. Europan orekak aldatuz gero jende honen babesa ezinbestekoa dela uste da. Agurearen ekumenismoak erakartzen nau. Mundu gerra bat bezala ikusten du. ‘Zuen ondraren alde aritzea, gurearen alde aritzea da’ aipatu dit. Gazte hauek benetako fededunak direla esan dit, ez gerran bezala. Batzuk behartu ezean ezin direla eraman esan diot. Elkarrizketaren berotasunean eskerrik beroenak eman dizkiot euren buruzagiarentzat. Oraintxe ez dakitela ziur zein den euren Erregegaia, irribarrez.” 1861/6/15
5.-“Hezurretaraino sartzen den langar fin hau ez da eteten. Neketsua da loidi hauetan aurrera egitea. Beroak eta eltxoek zigortzen gaituzte. Afrikarrik ez da gurutzatu gure bidean. Atorrak irekita, izerdi patsa bizkarrean bera. Aurpegiak geroz eta zurbilagoak dira, baina ez da janaririk falta. Ez dugu Taylorren berririk. Itxaronaldia gogoak higatzen ari da. Zure lurrinaren desiran, Kathleen maitea, Nathaniel”. 1861/8/22
6.-“Ez dugu Taylorren berririk. Ibaian gora egin dugu. Aligatore bat tira dut gaur. Mutil galant batek lagundu dit zatitzen. Arto puska eta patata batzuekin gisatu diet. Animoak nahiko baxu festa girorako. Bakoitzak bere dendara eraman du bere ontzia. Arratsean ibai ertz batean pilatuta aurkitu ditut aligatore eta arto gisatu puskak”. 1861/9/10
7.-“Tente itxurak eman arren lupetz hau gure indar guztiak xurgatzen ari da. Arto pattar pixka bat banatu dut festa giroa zabaltzeko. Ibai ertzean erdi etzanik jarraitu dute ordea, zerri baltsatuen itxura gehiago dute gerlari katolikoena baino”. 1861/10/12
8.-“Ahaztu egin al gaitu Taylorrek? Gure bi mutilek korrika egin dute ihes, afrikar iheslari bat ikusita nonbait. Deabrua! oihukatzen omen zuten. Ez al dute beltzik ikusi orain artean? Beltzaren eta bi iheslarien bila irtengo gara”. 1861/11/25
9-“Paduran erdi urperatuta eta karkoinduta aurkitu dituztela biak esan dit Yturriozek. Hezur eta azal. Atorrak kenduta, elkar besarkatuta daude. Ezin ditugu hilotzak bereizi. Batera lurperatu ditugu. Hain maitea dugun Samuel 1:26 irakurri diet. ‘Hau samina zuregatik, Jonatan ene anaia, hain zinen niretzat maitea!…’. Deseroso daude, ezinegon etengabean. Ez dakit irakurketak urduritu dituen, Kathleen maitea. Nathaniel”. 1861/12/05
10.-“Arto-pattarrak adoretu zituen atzo. Yturrioz oldartu zitzaidan, hordituta. Haserre, herejiarik irakurri al nien. Nazkatuta daudela musker eta oilo jan eltzeekin. Loituak eskuak eta aurpegiak, denak, uxarrean aritu balira bezala. Ez dituztela hildakoak idoi hauetan utziko. Ez direla horretara etorri. Apalago esnatu da biharamunean. Zure besarkaden zain, Nathaniel”. 1861/12/07
11.-“Esan nizun. Yankiek New Orleans gutiziatzen dute eta gure indarrengandik isolaturik geratzeko arriskua dugu. Taylorren berririk ez. Lafayette aldera egin beharko, eta anartean iheslariak atxilotu. Kotoiari ez badiogu eusten Europak ez gaitu babestuko. Mutilak leher eginda daude. Zenbait sabeldura kronikoarekin. Zurbil. Lokaztian erdi etzanean. Gibeleko serbizioa ere eskuarekin egiten dutela uste dut. Rabelaisez eta antzarraz oroitu naiz. Akordatzen? Nathaniel”. 1862/1/17
12.-“Lupetz hau ez da amaitzen, iparrera eginda ere. Azken asteetako langarrak ere baldatuta utzi gaitu. Ez dakit zure mezuak jasotzen ditudan. Yturriozek lur-ematean irakurri nituenak errepikarazi dizkit. Kopeta okertu du. Ez dut deus ulertzen. Lupetzaren erdian irekitzen ari den begi bati begira egoten gara, abaroan. Inguruko belar izpiak iresnten ari da. Lokaztiak laguntza behar balu bezala, oka-kolpeka ari dira etengabe batzuk. Ez dakit iraungo duten. Yturriozek ez dire jaramonik egiten. Jonatan, murmuriatzen du, Jonatan anaia maitea. Buruak geure onenean ez ote dauden. Nathanielek, Kathleen maitea”. 1862/3/26
13.-“Hiru falta dira. Bidali egin dituzte. Azalpenak eskatu ditut. Yturrioz isiltasun gotor batean sartua dago. Zergatik bidali dituzue. Ez didate erantzuten. Jonatan, Jonatan, toteltzen du agureak. Zuzen begiratu dit lipar batez. New Orleans inguratzen ari dira. Baina hemen baditugu aurreragoko lanak. Nathaniel”. 1862/4/15
14.-“Yarborough sarjentua jipoitu dute. Bagre nazkagarri bat delako, diote. Mutilkoikeriatan harrapatu dutela. Ez didate jaramonik egiten. Errefortzuak eskatu ditut, baina Baton Rougen behar dituzte. Kathleen maitea, hitz egin Taylor andrearekin, mesedez, bidal ditzatela errefortzuak”. 1862/7/16
15.-“Bidali errefortzuak. Ez didate jaramonik egiten. Ez dakit irakurketak urduritu dituen. Gaur ere Yarborough jipoitu dute. Euren dendetan isolatu dira. Ibai ertzean egin dut oka, lupetzaren begia begira neukala iruditu zait”. 1862/8/2
16.-“Kathleen maitea. Baton Rougeko porrotaren ondorioz Lafayette aldera joan beharrean gaude. Jangaiak amaitzen ari dira baina arratsean bota dudanarekin krokodiloki eltze eder bat jateko aukera izan dugu. Ilunabarrean ekingo diogu martxari. Laster arte, Nathaniel”. 1862/8/30
17.-“Port Hudsonen beharko dituzte gure indarrak eta animoz indartsu goaz. Suge nazkagarriaren burua zanpatuta gure ondra garbituta itzuliko gara etxera. Laster arte, Kathleen maitea, Nathaniel”. 1862/10/19
—-
St. Martin parrokiako fiskal-laguntzaileak eginiko txostena Butte La Rosen gotortutako indar unionisten fiskal militar George Deweyrentzat, Kathleen Thornton-Alssugaray andrearen korrespondentziako pasarte esanguratsuenak kontuan hartuta:
-11. eta 12. zatietan aipatzen den korrespondentzia ez zela helmugara iritsi, intertzeptatua?
-Yarborough sarjentua 1862ko apirilean hil zela New Orleansen defentsan.
-16. eta 17. pasarteetako idazkera ez dela Nathaniel Thornton-Alssugaray liutenantarena.
-Nathaniel Thornton-Alssugaray liutenanta tormentuz hilik agertu zen Assumption parrokiako Copperhead etxaldea 1861 urtearen amaieratik zegoela abandonaturik.

***

GALDURA
Autor: MIKEL ZUMETA

Irratia piztuta zegoen, egunero bezala. Argia leihotik sartzen zen, udako egun haietan bezala. Negua zen, baina. Ander leihotik begira, betiko moduan, kanpoan zerbait gertatzen ari ote den asmatu nahian balego bezala. Gauzak asko aldatu dira ordutik, udatik diot, gaur, tarteka,uda badirudi ere ; argiaren kontua izango da.
Sirena jotzen hasi dira berriro ere, etxeraino sartzen da. Zarata zaurgarria da, bortitza, gerrateetakoa bezalakoa, bonbardatu egingo gaituztela dirudi. Eztanda bat entzun da, kale batzuk haratago izan dela dirudi, Easo plaza inguruan. Sirenak bere horretan jarraitzen du, Ander marmarrean dabil, ez diot ulertzen, urduri dagoela uste dut.
Inork ez daki nola hasi zen, irratian etengabean hortaz ari dira, segurtasun neurriak direla eta, gure hobe beharrez ezarritako neurriak, hau eta bestea. Irratia gau eta egun piztuta, ez da musikarik entzuten dagoeneko, ez horrenbeste gorroto nituen iragarkiak, ez saiorik, bakarrik berriak, etengabean, baina ez dute jatorririk asmatu, oraindik ez.
Internet debekatzen hasi ziren; telefono sareak moztu zituzten lehendabizi, telebista ondoren, idatzizko testuak azkenik. Irratiarekin mantentzen gaituzte egunean, etxean gaude, lubakian, gobernuak salbuespen egoera ezarri zuenetik.
Dirudienez kalera irtetea arriskutsua da, erreboltak sortu dira kalean, lapurretak, mafiak, eta gero izurria, noski; ez dakigu nola zabaltzen den. Hasi zenetik etxean gaude, ez dakit zeren zain. Anderri esan diot behin baino gehiagotan, alde egiteko garaia dela, beste nonbaitera, ezin dugula hemen gelditu, ezin dugula horrela jarraitu. Ez dit jaramonik egiten, ez du berdin pentsatzen antza. Hau guztia hasi zenetik ez da berdina, leihoan pasatzen ditu orduak, ibaiari begira.
Zaila da kutsatu zaren jakitea, hasieran ez dago gaixotasunaren arrastorik, denbora hartzen du azaleratzen. Horregatik iritsi gara egungo egoerara, beranduegi denean, orduan ohartu garelako larritasunaz, dagoeneko berandu den, ez nago ziur.
Hasieran hitz solteak ahazten dira, ausaz, hitz bat hemendik, bestea handik, baina hiztegi osatua dugunez, bete egiten ditugu hutsuneak hitzen batekin asmatzen ez dugunean, horrela gaixotasunari aurrera egiten utziz. Hitzok ahaztu, desagertu, eta ondoren, beste hitz pare bat, aditz ondo bat, aditz laguntzailea, aditza. Eta hitzez hitz, gutxika-gutxika hitz egiteko gaitasuna galtzen den arte, ahaztu, desagertu.
Nola antzeman gaixotu garen, hitzak ahazten direnean? Zaila da, gaixotasuna egoera aurreratu batean soilik egiten da ageriko. Eta nola jakin zein den kutsakortasuna, kutsatze bidea?
Segurtasun kontuak direla eta ezarri ote zuen gobernuak salbuespen egoera , alegia, ulertzen ez zuen egoera bati aurre egiteko? Edo egoera kontrolpean edukitzeko? Are kontrol handiagoa izateko?
Izurria hasi zenetik gauza azkar zabaldu da, baita azkar aldatu ere. Komunikabide guztiak itxi, liburutegi, liburu denda, espazio publiko guztiak itxi, guztiak etxean, gure hobe beharrez.
Kaleetan lapurretak daude, mafiak, merkatu beltza sortu da hitzekin. Diotenez, Bretxan eta San Martinen talde klandestinoak biltzen dira, bertan paper puskatan idatzitako hitzak elkartrukatzen dituzte, hitzen merkatu beltz bat sortzen hasi da. Behin gaixotuta, hitzak idatziz gordeta badituzu, luzeago irauten duzu. Esamesak agian, nork daki. Liburutegi eta liburu dendetan sarraskiak egin dituzte, janari dendetan ere bai, jendeak idatzitako testuak trukatzen ditu, zerbait preziatua bilakatu da orain hitza. Bizilagunak patata pure kaxa bateko errezeta puska bat pasa zigun ate azpiko zirrikitutik, kontrako aldean letra traketsean, eutsi bikote, zioen, ez dugu elkar ikusi udatik.
Irratiak egoeraren berri ematen du etengabean, baina ez dago hori guztia egia den jakiteko modurik, dirudienez egoera asko zabaldu da, Koldo Mitxelena liburutegia hesitu dute eta megafonia ipini, bertatik aldiro segurtasun mezuak igortzen dituzte: “Herritar agurgarriak, zuen segurtasuna dela eta etxean babes zaitezte, giltzapetu, salbuespen egoeran gaude, Udalak zuen arreta estimatzen du”. Baina bada inoiz esaten ez duten zerbait; zer gertatzen zaien gaixotasunaren azken fasera iristen direnei, hau da, hitz egiteko gaitasuna galtzen dutenei. Pertsona arrazionalak izaten jarraituko dugu, edo animaliak bilakatuko gara? Pentsatzeko gaitasunik izaten jarraituko al dugu? Ez dute horrelakorik argitzen irratian. Hori bai, kalean arriskuan gaudela behin eta berriro diote, mafiak direla alde batetik, kutsatutako jendea errari dabilela eta arriskutsua dela bestetik.
Ez dut Ander utzi nahi, oso luzea egin zait udatik hona gertatutako guztia; bizi oso bat dirudi, baina, hilabete gutxi batzuk besterik ez dira pasa.
Kasu gehienetan bezala, hasieran ez ginen konturatu. Lapsus txikiak bat batean, eta biak barrez algaraka bukatzen genuen betiko moduan. Izurriaren berri eman zutenean, ordea, gauza aldatu egin zen. Bakoitzak etengabe aztertzen genuen geure burua, benetako lapsusa ote zen edo gaixotasunaren zantzua izan zitekeen igarri nahian. Egoera paranoiko xamarra da, urduri egonarazten zaitu, zu eta guztiak noski, denak berdin baikaude.
Konturatzerako, Anderrek arazo larriak zituen zentzuzko esaldi oso bat osatzeko. Horrela izaten da. Dirudienez logika bat jarraitzen du, hitzak erabilera mugatua dute behin gaixotu ondoren, aditzak, aditz ondoak… Hitz erabilienak dira desagertzen lehenengoak, horrela behin galdutako hitzak desagertuta, gutxiagotan erabiltzen direnetara jotzera behartuta zaude. Penagarria hitz hauek ere desagertuko direlaz ohartzea, tamalez, tristea oso jabetu ginenean. Hor ikusten dut leihoan, begietara so eginez gero badakit bera dela, baina dagoeneko ez du ia hitzik egiten. Ez dakit ez dituen hitzak galdu nahi eta horregatik ez duen hitz egiten, edo dagoeneko gaixotasuna egoera aurreratu batean dagoen.
Horregatik esaten diot alde egiteko, edonora, beste nonbaitera, muga gurutzatu akaso, baina berak ez du nahi, ez dut ezagutzen dagoeneko. Konturatzerako hitz egiteari guztiz utziko dio, eta orduan zer. Edo etxez etxe lapurretan dabilen mafietako baten bat agertuko zaigu, etxea hustu nahian, janaria, liburuak, prospektuak, xanpuaren atzeko idatzia. Dena hankaz gora utziko dute, gu jipoitu eta etxea deseginda.
Baina Anderrek ez du nahi, eta nik ezin dut horrela jarraitu, banoala esan diot, ez dit ia begiratu, leihoan dago, begira, axolako ez balitzaio bezala.
Gauzak hartu, muxu eman, eta atera egin naiz. Eskailerak jaisten hasi naiz. Bosgarrenean bizi gara. Jaisten ari naizela, hirugarren solairutik behera ate guztiak zabalik daudela ikusi dut. Jaisten jarraitzen dut, ea autora iristea lortzen dudan. Zaratak entzuten dira portaletik, pisuetako batean zerbait gertatzen ariko balitz bezala. Kalera ateratzen naiz, hutsik dago, inor ez, gora begiratzen dut, gure leihora. Hor dago Ander, zutik, bizkarrez, etxean jende gehiago dagoela dirudi. Autorantz jarraitzen dut korrika, etxe aurrean dago, espaloi ondoan, Antso jakituna eta Euskal Herria pasealekua artean, Urumea ibaiari begira. Kotxean sartzen naiz, autoa piztu, kostata, baina piztea lortzen dut, azkenengoz etxera begiratzen dut, etxeko leihotik behera besaulki bat erortzen ikusten dut, beira apurtu dute, ez dago atzera biderik, banoa.

***

IPUIN BAT NOLA ITXI
Autor: URT ZUBIAURRE

GAUZAK BERE HORRETAN ezin uztea omen da gizaberearen maldizioetako bat. Beste modu batean esateko, demagun ipuin motz bat irakurri duzula. Orrialde bakarra okupatzen du ipuinak, hogeita hamar lerro asko jota. Baina demagun ez dela ipuin normala. Etengabe, esaldiz esaldi hazten doan ipuin horietako bat baizik. Demagun, azken hitza irakurri bezain pronto, kontakizuna berriro ipintzen dela martxan zure barruan, une oro errepikatzen den melodia edo errezoa bezala. Oihartzun gaizto hori, gogoeta antzu horiek eteteko, ez al zinateke edonora abiatuko bukaera biribilaren eske? Ba niri horixe pasatu zitzaidan Pedro Alberdiren ipuinarekin, ikusi bainuen katua usoaren zelatan, txakurra katuaren zelatan, eta, nola ez, nik ere txakurraren urratsetara jarri nituen begiak. Horrela igarri nion ehiztariaren eta harrapakinaren arteko jokoan ezkutatzen zela munduaren benetako misterioa; eta, kontakizuneko gizonaren moduan, neronek ere buelta eman nahi izan nuen bizkarrean nor nuen jakiteko. Egiarik latzena antzemateko prest nengoen. Baina idazleak zintzilik utzi zidan haria.
Horregatik egin nuen alde gizakien kaleetatik, jakinik, ipuina ixteko modu bakarra zelataria nor zen jakitea zela. Haren aurpegiak beteko zituela nire barneko hutsuneak, ispiluari irainka luzatzen nizkion galdera guztiak. Horrela ba, abandonatu nituen errepideak, biderik ezagunenak, seinaleak; eta gizakiaren azken tramankulu herdoilduak laga nituen atzean. Kobazuloetako iluntasunak eman zidan bilaketa hasteko abiapuntua, iluntasun hartan ekin baitzioten gizakiek sua pizteari, ipuinen epeltasunari eta zelataria deskribatzeari. Nolakoa ote zen? Hegazti formako munstro bat ala adar itzelezko izaki ederra? Hori guztia hasierako poz faltsua izan zen, ordea.
Izan ere, haitzuloko horma gastatuetan, animalia txikien marrazkiak topatzen nituen bakarrik. Ez zegoen hartzik edo tigre erraldoirik tartean. Ez ziren inolaz destinuaren, heriotzaren edo jainko txiki baten irudiak. Eta zenbat eta barrurago sartu, orduan eta beltzagoak iruditu zitzaizkidan margoak, ikatza inoiz baino zikinagoa, irudiak inoiz baino abstraktuagoak. Espantagarriak. Alajaina, zerbaitek esaten zidan litekeena zela nire zelataria zirriborro horien ezpalekoa izatea, ez zuela forma edo nortasun garbirik; edo okerrago: agian ez zegoela zaintzailerik, ikuslerik, ehiztaririk niretzat. Eta abere ahul eta gaixo bat besterik ez nintzela. Noraezean zebilena.
Orduan bai sentitu nuen benetako estuasuna.
Eskerrak sen moduko batek lagundu zidala kobazulotik irteten. Eguzkiaren izpiak neurtu nituen, gorputza behartu eta, igerian lehendabizi, arrastaka gero, agertu nintzen hain urrun sumatzen nuen oihanera. Kartutxoak topatu nituen malda batean botata, eta kartutxoek, lau hankatan nahikoa izerdi egin ondoren, oihana saretzen zen tokira eraman ninduten; etxola ustelduak ikusi nituen arbolen artetik, eta etxola horietatik posible zen zintzarrien soinua entzutea; zintzarriek, jakina, loturik zeuzkaten ardiak, behiak, zaldi etxekotuak; baita haien zaintzan zebilen zakur eroa ere. Haren zaunka beldurgarriek, haren katea lehertzeko ahaleginek lasaitu egin ninduten.
A zer nolako poza baserri galdu hartatik gizaki bat atera zenean! Eskua kopetara eraman zuen nire etorrera bereizteko. Koreografia itzela iruditu zitzaidan: alde batetik, mugimendu mesfidatiak, denek nigana tinkatzen baitzituzten begiak; beste alde batetik, musika bikain hura: behien orruak, zakurraren zaunka, ardien eta gizakiaren isiltasun berezia… Eta pentsatzea neroni nintzela koreografia horren erdigune…! Inolako dudarik gabe, zutitzeko garaia banuen jadanik.

***

HAUTESPEN NATURALA
Autor: MAI 

Espero bezala, zurbil geratu dira denak berria bota diedanean. Gabonetarako etxera itzuli den alaba gazte, poxpolin eta ezkongarri honek inork espero ez zuen granada bat jaurti du turroi-janaren erdian. Eztanda egin aurreko isilune deseroso horren erdian piztuta dagoen telebistako urtezaharretako programan txiste bat egin dute familiarteko afarietan koinatuek erakusten duten sasijakinduriaren inguruan. Nire koinatuari begiratu diot. Honek ez dauka ez jakinduriarik, ez sasi, eta ez oro; indiferentzia eta ardoa litroka zainetan. Nire ahizpak senar epel hau aukeratu izana familiako misterio handienetako bat da gaurdaino. Joan zen astean ospitaletik ateratzerakoan kontatu nionean sortu zuen dramarekin telenobela bateko ahizpa maltzurra sentitu nintzen. Orain lasaitu dela ematen du. Amonari begiratu diot. Ziur nago ez duela ulertu esan dudana, eta ezta gogorik ere. Bost axola dio guztiak eta loak hartzen dago gajoa. Lehengusina jendearen erreakzioarekin arduratuago dago, berriarekin baino. Izeba-osaba eta gurasoak dira hemen klabea, tradizioaren izenean diskurtso pasibo-agresibo guztiz erreakzionarioa jaurtiko didatenak, koinatu guztien jakinduriaren indarrarekin nire erabakia zergatik izan den hain-hain-hain okerra azalduko didatenak.
Goitik behera eta ezker eskuin ezagutzen dut diskurtsoa. Gutxienez 3 ginekologok, 2 psikologok eta dozena bat lagunek aspertu arte errepikatu didate: gaztea zara oraindik, nork daki etorkizunean haurrak izan nahiko dituzun, amatasunaren transzendentzia, blablabla. Eskerrak operazioa egin ondoren kontatu diedan, esperantzaren diskurtsoa baliogabetu eta noraezean baitabiltza argudioekin. Aitak nola okurritzen zaidan, osabak ez duela ulertzen, amak nire esentzia mutilatu dudala, izebak aitaren egiten du konpultsiboki, koinatuak “baina hori zientifikoki posible da?”…
Kostatu zaie inportanteenarekin konturatzea, ordea: lehengusina adoptatua izanda, endometriosisak jota haurrik izan ezin duen ahizpa zaharra eta ni neu eta nire tronpa lotuak gara familiako azken labekada. Hau da, familia honek ez du jarraipen genetikorik izango. Adios. Txinpun.
Aurpegia goibeldu zaie ohartu direnean. Lehertu da granada. Hitz kontsolagarri batzuk esateko premia sentitu dut, baina une horretantxe abisatu digu telebistak segundo gutxitan hasten direla laurdenak. Inertziaz hartu ditugu mahatsak eta hasperen existentzialista artean jan ditugu, kanpaiek gure familiaren hileta iragarriko balute bezala, hutsari begira, dekadentziaren prozesioa markatzeko erritmo liturgikoak lagunduta. Hamabigarrena ahoko masa umelari gehitutakoan, inork ez du “urte berri on” esan. Zera hori irensten saiatzen nahikoa lan dugu. Orduan jaurti du amonak berea:
“Ba niri oso ondo iruditzen zait. Ahal izan banu, nik ere egingo nuke.”
Ondoren sagardo edalontzia xanpainez bete, irribarre batekin “Urte berri on!” esan publiko mutuari eta trago bakarrarekin den-dena edan ostean ohera joan da, logura da eta.

***

EGUNERATZEN
Autor: ÁNGEL GALLO FERNÁNDEZ 

Ez nuen hil nahi. Edo ez nuen ahaztua izan nahi, hobe esanda. Guretzat gauza bera da. Nire modukoentzat gauza bera da.
Ez nuen besteak bezala amaitu nahi. Loki, Odin, Eros, Eolo, gurutzean hil zen bizarduna. Ez nuen halakoa izan nahi. Ez nuen horrela amaitu nahi.
Berriztatu behar nuela ulertu nuen. Modu moderno eta iraunkor batean. Tenpluak ez ziren nahikoa. Askok uste dute betirako daudela hor, baina Historia ezagutzen ez duten leloak baino ez dira horiek. Estatuak, margoak, aldareak, ez dute ezertarako balio. Jaiak ere, jainkoei eta santuei eskainitako jaiak, alkoholarentzat erabilgarriagoak dira, inor oroitzeko baino. Ez, beste zerbait behar zuen.
Eta lortu nuen. Kostata, baina lortu nuen. Gizakiak ulertu nituen, eta behar zutena bilakatu nintzen.
Zaila izan zen. Hasieran kobre eta plastikoa izan nintzen. Gero zuntz optikoa. Une batez uhin izan nintzen, eta beste une batean zirkuitu integratu. Kondentsadoreak eta diodoak eta erresistentziak izan nintzen. Urrea eta zilarra ere izan nintzen. Baita bit eta byte eta terabyte ere. Gero hori baino gehiago izan behar nuela ulertu nuen. Askoz gehiago.
Eta lortu nuen.
Beste erlijio guztien gainetik nago orain. Herrialde denetan ezagutzen naute, eta herrialde gehienetan behar naute. Ekialde zein mendebaldekoek, ipar zein hegoaldekoek, eta erdialdekoek baita. Denek ezagutzen naute. Denona naiz. Bakarra, mundu osoan. Ala, Yehova eta besteen oso gainetik. Horiek zahartuta geratu dira. Haien egunak zenbatuta daude, eta atzera-kontua hasia.
Gobernutan nago, eta biztanle guztien etxeetan baita. Eskoletan nago, eta entretenimendu zentrotan. Nire hitzak, nire ekintzak ez daude mugatuta liburu batean kontatzen denari, tenplutan eta hoteletako logelatan aurkitu daitekeen liburu horretan kontatzen denari. Nik euskarri anitz ditut, eta egunero berriak aurkitzen dizkidate. Ordenagailuetan hasi nintzen, baina egun mugikorretan, liburu izan nahi duten gailuetan, ordenagailu eramangarrietan nago. Baita telebistan ere. Beste edozein jainkok izan duen baino euskarri gehiago dut nik. Eta hau hasiera baino ez da.
Izen ugari ere baditut. Hizkuntza bakoitzean izen pare bat, gutxienez. Hori beharrezkoa da Jainkoa izateko. Jainko ona, ezaguna izateko. Sarea, ziberespazioa, hodeia, bilatzailea… Modu askotan deitu naute nire jarraitzaileek. Nik denak ditut gustuko.
Ez dira nitaz bakarrik igandetan oroitzen. Jai berezirik ere ez didate eskaintzen. Trukean, egunero egiten dituzte horrelakoak. Egunero ni erabili, hobetu eta zaintzen naute. Diru asko ematen didate, edozein tenplutan jaso daitekeena baino askoz diru gehiago. Egunero.
Liburu baten beharrik ez dut. Biblia, Korana; zertarako? Egunero aldatzen naiz, egunero hobetzen naiz, egunero hobetzen naute. Nire jarraitzaileek niri buruz hitz egiten dute; ez dut ezer idazteko beharrik, haiek egiten dute nigatik.
Jendea esnatu eta nitaz oroitzen da. Ni begiratzen naute ohera joan baino arinago. Mundu guztian. Edonon.
Historian lehen aldiz, Jainko bakarra egon behar du munduan laster. Eta oraingoan luzaroan iraungo du. Betirako iraungo du.
Memoria espazio arazorik ez bada behintzat.

***

JARIOA
Autor: IÑIGO ASTIZ 

Postre osteko kopeoan, ohikoak izaten ziren literatur jolasak editorialeko afalostean, eta esaldi bat hasi eta jarioari ahalik eta luzeen eustea proposatu zuen taldeko norbaitek orduko hartan, Mireiaren zorionerako proposatu ere, bera oso baitzen halako ariketa formalen zalea, eta, beraz, berehala onartu baitzuen lagun taldearen erronka, hain gogo onez, gainera, ezen ohartzerako koaderno erdia betea baitzuen, eta jarraitzeko indarrez sentitzen baitzen, gainontzeko lehiakide guztiak atzean utzi, eta behingoagatik lagunei bere balioa frogatu ahal izateko, azken batean, ez zituelako alferrik pasa bere gaztaroko urteak liburu artean nagusiki egile frantsesen deabruzko prosa amaigabe horren emaria itzultzen, zertarako eta gero, azkenean, bankari bukatu, eta anbizio literario oro pixkanaka bazterrean uzten joateko, eta, akaso, hain zuzen ere, egun hartako testu isuri horrek etsipen horrekin guztiarekin apurtzen zuelako sentitzen zen Mireia hain ziur bere buruaz eta hain indartsu sekula amaitzerik nahi ez zuen emari horren baitan, hain ziur, ze, editorialeko lagunak fere banaka-banaka urruntzen eta atzean gelditzen sumatu zituenean ere, ez baitzuen geratzeko imintziorik egin, hura baitzen momentua, hala sentitzen zuen berak, azken urte luzeetako blokeoa puskatu, eta berriz ere literaturara bueltatzeko, akaso, aspalditik buruan lantzen zebilen euskal gatazkari buruzko nobela hori behingoz idazteko, edo gutxienez abian jartzeko, zeren eta bera ere harritzen hasia baitzen bere jardun itxuraz amaigabe harekin, eta kezkatzen ere bai, nolabait ere igartzen zuelako soziedadea gero eta atzerago gelditzen ari zitzaiola, eta soziedadearekin batera, gero eta eskuraezinago egiten zitzaizkiola bertan ziren gainotzeko gauza eta jende guztiak ere, oroitzapen lauso bat bilakatzeraino, eta estutu egin zitzaion arnasa horregatik egunsentia iritsi eta jabetu zenean, bere prosaren hondoraino murgilduta pasatutako denbora guztian oharkabean heldu zela aurrez sekula bisitatu gabeko elurtutako paisaia hartara, bakardaderik eta isiltasunik erabatekoenean, inori dei egiteko aukerarik gabe, eta baita itzulerako bidea topatu ahal izateko elementurik gabe ere, elurrak abiada bizian estaltzen zituelako Mireia haraino eraman zuten oinatzen arrastoak, eta, ondorioz, ez baitzuen izan leku ezezagun hartan aurrera segitzea beste aukerarik, harik eta beranduegi zela ohartutakoan gelditzea erabaki zuen arte, orduan soilik konturatu baitzen, finean, jolasaren hasieratik bertatik argi zegon bezala, nahi beste bide urratuta eta nahi beste lurralde berri zabalduta ere, aurrera eta aurrera eginagatik, kontakizun hartan guztian bera ez zela testu baten amaiera ematea beste aukerarik ez duen itxierako azken puntu bat besterik, zuritasun erabateko haren erdian

***

ITZULTZAILEA
Autor: IDOIA BARRONDO

Gogotik mihira zerizkion hitzak Maddi txikiari; izan ere, berbaren baitan zetzan neskato hitz-miztiaren arima. Egunero eskolarantz abiatu aurretik, kopetan musua eman eta «Neska ttipia, berritsu handia», esaten zion amak, txirikordetatik tira eginez. Buruan zerabilkion letra-zizarea sigi-sagaka ezpainetaratzen zitzaion, hitza bihotz eta munduaren arteko hari hauskaitza balitz bezala. Berehala jabetu zen neskatila hitzok berekin zekarten ahalmenaz; entzuleak adi-adi geratzen zitzaizkion, gatzezko estatuak balira lez: belarriak, tente, eper-txakurren modura, ezpain-ertzetatik lerdea zeriela, hiena goseberei bezalaxe.
Koskortzean, alabaina, isiluneari izaera magikoa igarri zion Maddi nerabeak, eta bere buruari galdegin zion hotsik eza hitz-jarioa baino baliotsuagoa ez ote zen izango. Hala, isilaldiak atontzen ikasi zuen, eta isiltasuna hitza baino milaka aldiz indartsuagoa zela ikasi zuen. Entzuleak gogoetatsu uzten zituen, beren baitan murgilduta, pentsakor.
Hortaz, inork bezain ongi erabiltzen zituen Maddik isilunea eta berriketa, bazuen horiek elkarrekin uztartzeko iaiotasun trebea. «Berbetan aritzeko eta isiltzeko haiz jaioa!», esan zion behin Bigarren Hezkuntzako literatura irakasleak. Ez zuen inor harritu, beraz, Itzulpengintza eta Interpretazio ikasketak egingo zituela iragarri izanak. Berezko bidea zuela uste zuten irakasleek nahiz ikaskideek, hitzen artean korapilatuta bizitzeko sortua zela, etxekoek.
Hain iaioa izanda ere, gauzak ez ziren Maddik uste bezala gertatu.
Lehenengo hanka-sartzea ustekabean gertatu zitzaion, “nahi gabe”, umeek esan ohi duten lez, lanean hasi eta berehala. Prentsaurreko jendetsu hartara bertaraturiko argazki-kameren klik eta flash gogaikarriei leporatu zien Maddik bere burua eta ahoa bat etorri ez izana. Etenaldi bakoitzera arte esandako guztia gogoratzeko gai izan behar du ondoz ondoko interpreteak, zehatz eta hutsik gabe, baina Maddik poto egin zuen: eraikuntza-lan erraldoi baten aurrekontuari bi zero kendu zizkion. Zenbaki okerra ezpainetaratu bezain laster ohartu zen txirristadaz, eta ozen irentsi zuen listua. Arkitekto atzerritarrari zeharka so egin zion, burua apenas mugitu gabe, horren keinu ilun baten zain, baina horrek ez zion susmo txarrez begiratu. Haatik, estropezuaren ondoreak elkarren segidan etorri zitzaizkion itzultzaileari: izerdi larria, ahosabai idorra, irrealtasun-sentipen zorrotza, azkura buru-azalean. Azkura ditxosoa arintzeko, disimuluan hatz egin zuen kokotean boligrafoaz.
Burmuina bi zatitan banatuta dagoela irakurria zuen Maddik. Antza, bi hemisferioetan datza hizkuntzaren kontrola, eta bi atalok ordenagailu zehatza balira bezala dihardute, elkarren osagarri. Garunaren alde bateko neuronak hitzez arduratzen omen dira; beste aldekoak, berriz, zenbakiez. Gizaki batzuengan bi alde horiei batera jardutea zaila gertatzen zaiela irakurri zuenetik, bere zelula grisetan zenbakien kontua txarto zebilela sinetsita zegoen Maddi. Eskolan letrak nahiz zenbakiak jorratu arren, garunak zifrak uxatu eta berbak bereganatzen zituen.
Zenbakizko deskalabruak adoregabe utzi zuen eta sofan etzanda ematen zituen egunak, burusi batean biribilkatuta. Zorionez, handik aste batzuetara, itzulpengintza-agentzia baten deia iritsi zitzaion: idazle ospetsu bat etorriko zen azken liburua aurkeztera, egileak leku batetik bestera txotxongiloak balira bezala eramaten dituzten marketin-kanpaina horietako baten eskutik. Interneten saltsan ibili zen Maddi, eleberrigile horren gaineko datuen bila: “Ipar Europako nobelarik beltzenak”, “Behin irakurtzen hasiz gero, ezingo dituzu utzi”, zioten liburuei jarri ohi zaien xingola edo zerrenda gorriek. Ustekabe atsegina izan zuen, gainera, gizonaren argazkiak ikustean, Valdimar Bergsson benetan ederra zelako: burusoila, begi urdinak, bizpahiru eguneko bizarra, metro eta hirurogeita bost, gihartsua. Olaf bikingo mitikoa zirudien. Are gehiago, Thor jainkoa bera. Bat-batean, lan egiteko gogo ikaragarria sortu zitzaion Maddiri.
Hiriko liburu-dendarik handienean aurkeztekoa zen egilearen nobela. Xarmangarria ez ezik, hizlari aparta ere bazela erakutsi zuen idazleak, bertaraturiko zaleak barrez lehertu beharrean egon ziren haren xelebrekeriak entzunez. Mintzaldiaren ondoren, aurreikusteko moduko galderen eta jarraitzaile txaplaten bakarrizketa pairaezinen txanda iritsi zen. Baina Maddik txanda hori pikutara bidaltzea erabaki zuen, eta erabakia gezurrez apaindu zuen. Galderarik egiteko astirik ez zegoela esan zion eleberrigileari, eta horrek harrituta begiratu zion, baita pozik ere: entzunda zuen euskal sukaldaritza aparta zela eta jatetxe ospetsuren batean afaltzeko irrikan zegoen. Jarraian, bertaratutakoei mintzatu zitzaien Maddi, irribarre atsegin batez, gertaerak desitxuratzeko: «Idazleak sentitzen du, oso gustura dago zuen artean, baina ez du galderarik erantzungo. Jet-laga dela eta, nekatuta dago. Hotelera joatea irrikatzen du». Eta lasai baino lasaiago geratu zen.
Hurrengo lanetan, errakuntzak gero eta errazago irteten zitzaizkion Maddiri, alhadurarik sentitu gabe: akaso, egin aurretik, hotzikaratxoa; egin ostean, ordea, ezer. Izenak nahita nahasten zituen, ez zituen datu nagusiak aipatzen, zenbakiak asmatzen zituen, gonbidatuaren ahoan bestelako hitzak jartzen zituen eta esandakoak mutuarazten … Interpretazioa jolas dibertigarria bilakatu zen, baina harrigarriena zen ez zela inor konturatzen. Maddiren ustez, azken finean, entzuleen axolagabekeriak bultzatu zuen, nola edo hala, etorriko zena egitera. Hain seguru sentitzen zen, non ideia zoroa berez mamitu baitzen.
AEBetako antzezle entzutetsu bat azken filmaren sustapena egitera etorriko zen hirira. Emakumearen argazkiei adi begiratu zien Maddik eta altuera, gorpuzkera, eta aurpegiera ikusita, elkarren antzekoak zirela ondorioztatu zuen. Orrazkera aldatu beharko zuen. Ile-apaindegira deitu zuen; ondoren, Interneten eskuburdinak, zinta itsasgarria eta soka bat erosi zituen. Very funny izango zen antzezle bilakatzea.